Vajinal Mantar Enfeksiyonu

Vajinal Mantar Nedir?

En sık rastlanılan vajina hastalığı, vajinal mantar enfeksiyonlarıdır. Yapılan araştırmalar yetişkin kadınların %75’inin yaşamlarının bir döneminde vajinal mantar enfeksiyonu problemi yaşadığını göstermiştir.

İnsan vücudunda yaşayan birçok mantar türü vardır. Vajinada olan mantara candida denir. Normalde ağızda, barsaklarda veya ciltte de küçük miktarlarda herhangi bir sorun yaratmadan yaşayan bir maya türüdür. Ancak ortam uygun olduğunda mantar çoğalabilir ve kontrolden çıkabilir.

Sebep olduğu enfeksiyona kandidiyaz denir. Bunun birkaç farklı türü var. Çoğu vajinal mantar enfeksiyonları reçetesiz veya reçeteli ilaçlarla hızlı vekolayca tedavi edilebilir. Maya enfeksiyonları herhangi bir zamanda herkesin başına gelebilse de mantar olma ihtimalini artıran bazı durumlar vardır.

Vajinal Mantar Neden Olur?

Normalde vajinada doğal olarak bulunan bakteri ve mayalar arasında sağlıklı bir denge vardır.

Östrojen hormonu, laktobasil adı verilen faydalı bakterilerin üremesine yardımcı olur. Bu bakteriler vajinadaki zararlı organizmaları öldürür ve vajeni sağlıklı tutar. Ancak bu dengeyi bozacak ve laktobasillerin azalmasına yol açan durumlar olduğunda candida adı verilen mantarlar kontrolden çıkıp mantar enfeksiyonuna neden olabilir.

Mantar enfeksiyonu tipik olarak vajinadaki denge değiştiğinde ortaya çıkar. Bu dengeyi bozabilecek nedenler olabilir:

• Zayıflamış bir bağışıklık sistemi.
• Islak mayo veya spor kıyafetleri veya nefes almayan iç çamaşırı giymek.
• Hormonlar: Hamilelik, emzirme veya menopoz (veya doğum kontrol hapı kullanımı) sırasındaki yaşanan hormonal değişimler vajinadaki dengeyi bozabilir.
• Diyabet: Diyabet iyi kontrol edilmezse vajinanının mukus zarlarındaki (nemli astarlar) şekerlerdeki artış mayanın büyümesi için bir uygun bir ortam oluşturabilir.
• Antibiyotikler: Vajinada yaşayan birçok iyi bakteriyi öldürebilir.
• Vajinal duşlar, vajinal spreyler, kayganlaştırıcılar veya sperm öldürücülerin kullanımı: Bu ürünlerin kullanımı vajinadaki dengeyi değiştirebilir.
• Zayıflamış bir bağışıklık sistemi: HIV pozitif ise veya başka bir bağışıklık sistemi bozukluğu varsa mantar da kontrolsüz üreyebilir.
• Cinsel ilişki: Mantar enfeksiyonu cinsel yolla bulaşan bir enfeksiyon olarak kabul edilmese de cinsel temas yoluyla insandan insana bulaşabilir.

Vajinal mantar bulaşıcı mıdır?

Nadiren vajina mantar enfeksiyonu cinsel ilişki sırasında eşler arasında geçebilir. Cinsel eşte kaşıntı veya tahriş ile birlikte penisin ucunda kızarıklık ile karakterize balanit oluşabilir.

Vajinal Mantar Belirtileri Nelerdir?

Kaşıntı ve rahatsızlık mantar enfeksiyonunun ana belirtileri olmakla birlikte başka şikayetler de olabilir:

• Vajinada aşırı kaşıntı,
• Vajina ve vulvada (kadın cinsel organlarının dış kısmında) kızarıklık ve şişlik,
• İdrar yaparken ağrı ve yanma,
• Cinsel ilişki sırasında ağrı ve yanma,
• Vajinadan kalın, beyaz bir “süzme peynir” akıntısı.

Mantar enfeksiyonunda erkeğin penisinde kaşıntılı bir döküntü olabilir. Kadınlarda görülen belirtiler, bakteriyel vajinoz (vajinada aşırı bakteri üremesi) ve cinsel yolla bulaşan hastalıklar gibi diğer enfeksiyonlardan ayırt edilemeyebilir, bu nedenle muayene için doktora  başvurmak önemlidir.

Vajinal Mantar Nasıl Teşhis Edilir?

Jinekolojik muayenede vajinal mantar enfeksiyonunun bulguları tespit edilir. Bazen benzer şikayet ve bulgular ile seyreden diğer enfeksiyonların ayırıcı tanısı için vajinal kültür ve ek testler gerekebilir.  Tekrarlayan mantar enfeksiyonlarında vajinal kültürle birlikte mantar ilaç duyarlılık testi,  şeker hastalığı veya diğer hastalıkların araştırılması amacı ile kan testleri de gerekebilir.

Hamilelikte Mantar Enfeksiyonu Nedir?

Maya enfeksiyonları hamile kadınlarda yaygındır. Hamilelikte vücutta artan östrojen hormonu vajinadaki normal maya ve bakteri dengesini bozabilir. Bu, mayanın fazla üremesine sebep olur. Hamilelik sırasında maya enfeksiyonlarının çoğu candida albicans olan mantardan kaynaklanır.

Vajinal mantar enfeksiyonuna neden olabilecek diğer iki maya türü de candida glabrata ve candida tropikalis'tir. Maya enfeksiyonları rahatsız edici olsa da anne ve bebeğe zarar vermezler. Genellikle lokal ilaçlarla tedavi edilebilirler.

Hamilelikte Maya Enfeksiyonunun Belirtileri nelerdir?

• Kaşıntı,
• Yanma,
• Vulva ve vajinada kızarıklık veya şişlik,
• Süzme peynire benzeyen kalın, beyaz vajinal akıntı.

Hamilelikte Maya Enfeksiyonu Neden Olur?

• Vajinadaki maya ve bakteri dengesinin değişmesine neden olabilecek antibiyotik kullanımı,
• İyi kontrol edilmemiş diyabet,
• Gebelik şekeri,
• Vajinal duş veya vajinal spreyler,
• HIV veya kortikosteroidler gibi bağışıklık sisteminin çalışmasını bozan ilaçlar,
• Hamilelikte antibiyotik kullanımı,
• Cinsel eşte bir mantar enfeksiyonu varsa cinsel ilişiki sırasında bulaşabilir.

Hamilelikte Maya Enfeksiyonunun Tedavisi Nasıl Yapılır?

Mantar enfeksiyonunun hamilelikte vajinal kremler, mikonazol veya klotrimazol içeren fitiller ile tedavi edilmesi güvenlidir. Hamilelik sırasında mantar enfeksiyonunu tedavi etmek için ağızdan azol grubu ilaçlarının (flukonazol tableti gibi) alınması doğumsal kusurlara sebep olabilir, bu nedenle kullanılmamalıdır.

Vajinal Mantar Nasıl Tedavi Edilir?

Çoğu zaman bir vajina mantar önleyici fitil, tablet veya krem enfeksiyonu mantarı tedavi edebilir.  Doktorunuz ayrıca flukonazol gibi tek doz mantar tedavi edici ilaç da reçete edebilir. Yılda dört defadan fazla mantar enfeksiyonu oluyorsa tekrarlayan enfeksiyonları tedavi etmek için birkaç ay boyunca düzenli dozlarda antifungal ilaç kullanılır.

Vajinal Mantar Tedavileri Nedir?

Basit Mantar Enfeksiyonu Tedavisi

Maya enfeksiyonları sıklıkla vajinal yoldan kullanılan kremler, merhemler veya fitiller (klotrimazol veya mikonazol ile) tedavi edilirler.  Bunlar 1 ila 7 gün arasında sürebilir. Ayrıca flukonazol gibi bir ağızdan  ilaç da kullanılabilir.   Hamilelikte krem veya fitil kullanılabilir ancak ağızdan ilaçlardan kaçınılmalıdır.

Komplike olmayan mantar enfeksiyonu genellikle cinsel ilişki yoluyla eşe bulaşmaz ve eş tedavisi  gerekmez. Nadiren cinsel eşte kaşıntı veya tahriş ile birlikte penisin ucunda kızarıklık ile karakterize balanit oluşabilir. Bu durumda şikayetleri hafifletmek için lokal uygulanan antifungal ilaçlarla tedaviden yararlanır.

Komplike Mantar Enfeksiyonu Tedavisi

Tekrarlayan vulvovajinal kandidiyazis (VVC) adı verilen bir durumdur. Tekrarlayan VVC'nin sebebi tam olarak bilinmemektedir ve çoğu zaman belirgin bir yatkınlık veya sebep olabilecek koşullar yoktur. Tekrarlayan VVC’e sebep olabilecek hiç bir faktör olmayabilir veya sık antibiyotik kullanımı, diyabet, bağışıklık sisteminin zayıf olması veya altta yatan diğer faktörlere de bağlı olabilir.

Yılda en az dört kez maya enfeksiyonu oluşuyorsa klinik tanıyı doğrulamak ve albicans olmayan Candida'yı tanımlamak için vajinal kültür alınmalıdır. Tekrarlayan VVC'li kadınların %10-20'sinde C. glabrata ve diğer albicans olmayan diğer Candida türleri gözlenir. Albicans olmayan Candida (Candida glabrata) flucanazol gibi azol türü ilaçlara dirençlidir, bu nedenle bu hastalarda vajinal kültür yanında duyarlılık testi de yapılması gerekir. Tedavide 6 ay boyunca haftalık mantar hapı kullanılır.

Tekrarlarsa 3 hafta boyunca günde bir kez vajinal yoldan uygulanan bir jelatin kapsül içinde 600 mg borik asit kullanılır. Bu tedavi ile yaklaşık %70 başarı sağlanır.

Şiddetli Vajinal Mantar Enfeksiyonu

Şiddetli mantar enfeksiyonunda vulvada yaygın kızarıklık, ödem, ciltte çatlaklar ve döküntüler oluşur. Hem 7-14 gün lokal vajinal tablet ve kremler hem de  150 mg flukonazol iki ardışık oral dozda (ilk dozdan 72 saat sonra ikinci doz) kullanılır.

Vajinal mantar için evde ne yapılabilir?

Çay ağacı yağı: Bazı araştırmalar mantarlara karşı etkili olduğunu ve vücutta doğal olarak yaşayan bakterileri olumsuz etkilemediğini göstermiştir. Çay ağacı yağı fitiller, kremler ve merhemlerde seyreltilerek uygulanabilir. Sık çay ağacı  yağı uygulaması ciltte tahrişe ve kızarıklığa neden olabilir, hamilelikte kullanılmamalıdır.

Hindistan Cevizi Yağı: Mantar enfeksiyonu olan bölgeye ince bir tabaka olarak sürülmesi mantarları öldürmeye yardımcı olabilir ve tahriş olmuş, kuru, rahatsız cildi rahatlatarak iyileşmesine yardımcı olabilir.

Elma sirkesi: Yarım bardak elma sirkesini ılık bir küvete karıştırarak 20 dakika bu suda oturulabilir.  Sirkenin asiditesinden dolayı maya dahil zararlı bakteri ve mantarları öldürmeye yardımcı olabilir. Elma sirkesi diyete de dahil edilebilir. Bir fincan ılık suyun içine iki çorba kaşığı sirke ilave ederek birkaç gün günde iki kez içilebilir.

Sarımsak: Vajinaya sarımsak yerleştirilmesi yanıklar ve ciddi ağrılara neden olabilir. Bunun yerine yiyeceklere sarımsak eklenebilir.

C vitamini: Askorbik asit olarak da adlandırılan C vitamini bir bağışıklık sistemi güçlendiricidir ve cilt sağlığında da rolü vardır.  Antimikrobiyal özelliği nedeni ile mantarların üremesine engel olabilir. Diyete C vitamini eklenebilir ancak asidik olması nedeni ile vajinaya uygulanmamalıdır.

E vitamini: Candida albicans'ın yol açtığı vajiniti azaltmaya yardımcı olabilir. Vajinal tablet şeklinde E vitamini veya E vitamini yağının 3 ila 14 gün boyunca günde bir veya iki kez uygulanması vajina ve vulva mukozasını rahatlatabilir.

Vulva ve vajina bölgesi temizliği nasıl yapılır?

• Genital bölge temizliği daima önden arkaya doğru yapılmalıdır.
• Kokulu sabunlar, losyonlar ve köpük banyolarından kaçınılmalı.
• Vajinal spreyler ve duşlar gibi ürünleri kullanmamalı.
• Sabun kullanılmak isteniyorsa pH asidik olan yani pH  değeri 4.5 veya altında olan ve genital bölge için özel hazırlanmış sabunlar tercih edilmelidir. 

Vajinal mantar enfeksiyonu tedavi edilmezse ne olur?

Tedavi edilmezse, vajinal kandidiyaz büyük olasılıkla daha da kötüleşecek ve vajina ve vulvada kaşıntı, kızarıklık ve iltihaplanmaya neden olacaktır. Bu iltihaplı bölge çatlarsa veya sürekli kaşıma ile ciltte açık alanlar oluşursa cilt enfeksiyonuna yol açabilir.

Tedavi edilmemiş bir mantar enfeksiyonu şunlara neden olabilir:

• Tükenmişlik,
• Ağızda pamukçuk,
• Gastrointestinal problemler,
• İnvaziv kandidiyaz: Maya enfeksiyonu vücudun diğer kısımlarını etkilediğinde, invaziv kandidiyazis oluşur, örneğin: kan, kalp, beyin, kemikler, gözlerde. İnvaziv kandidiyaz genellikle bir mantar enfeksiyonuna maruz kalan açık bir yara ile ilişkilidir, vajinal mantar enfeksiyonlarında çok nadiren görülür. Derhal tedavi edilmezse ciddi sağlık komplikasyonlarına neden olabilir.
• Kandidemi: Kandidemi mantar enfeksiyonu Amerika Birleşik Devletleri'nde en yaygın invaziv kandidiyazis ve kan dolaşımı enfeksiyonlarından biçimlerinden biridir. Genellikle bağışıklık sistemi zayıflamış kişilerde görülür.

Vajinal mantar önlenebilir mi, nasıl korunabiliriz?

• Mantar hücreleri nemli ortamlarda daha hızlı ve kolay ürediği için korunmada önemli konularından biri vajina bölgesinin kuru olmasına dikkat edilmesidir. 
• Sentetik ve naylon içeren kumaşlar vajina bölgesinin hava almasını engellediği için pamuklu iç çamaşıları tercih edilmelidir.  
• Vajina bölgesine herhangi bir kimyasal madde uygulanması vajenin asidik dengesini bozar. Vajinal duş da uygulanmamalıdır. 
• Şikayetlerin yoğun olarak yaşandığı veya tedavinin devam ettiği günlerde cinsel ilişkiden kaçınılmalıdır.
• Hijyenik olmayan havuz, hamam, sauna gibi ortamlardan uzak durulmalıdır.
• Dar ve vajenin havalanmasına engel olacak kıyafetler yerine bol kıyafetler tercih edilmelidir.
• Yüzdükten veya egzersiz yaptıktan hemen sonra ıslak veya nemli giysiler değiştirilmeli.
• Pamuklu iç çamaşırı giyin ve iç çamaşırlarınızı her gün değiştirin.
• Düzenli jinekolojik muayene aksatılmamalıdır.

Vajinal mantar diyeti var mıdır?

Yenilen bazı yiyecekler tekrarlayan vajinal mantar enfeksiyonlarına neden olabilir. Vajina mantarlar şekeri sever. Aşağıdaki yiyeceklerden kaçınmak (kandida diyeti olarak da bilinir) vücudunuzdaki mantarların üremesini engelleyebilir.

• Beyaz un ve pirinç,
• Maya ile fermente edilmiş yiyecek veya içecekler,
• Basit şekerlerden oluşan yiyecekler.

Bu yiyeceklerden kaçınmak mantar enfeksiyonunu önlese de bu diyetin her zaman sürdürülmesi zor olabilir. Bu yiyeceklerin tamamen kesilmesi yerine azaltılması da vajina mantar enfeksiyonlarının sayı veya şiddetininin azalmasına yardımcı olur. 

Probiyotikler Yardımcı Olabilir mi?

Yoğurt gibi probiyotik gıdalar vajinal mantar enfeksiyonlarına yakalanma olasılığını azaltır. Bazı araştırmalar, probiyotik yoğurt yemenin veya Lactobacillus acidophilus içeren takviyeler almanın vajinadaki mantar üremesini yavaşlattığını ve enfeksiyon riskini azalttığını göstermiştir.